Θεοχάρης Δαυίδ

Ο γνωστός αρχιτέκτονας επιμένει πως καλή αρχιτεκτονική είναι μόνο αυτή που εξυψώνει τον άνθρωπο.

images
Back to top

Αυτό που βλέπω είναι το γραφείο σας, τον ρωτώ μόλις ανοίγω την κάμερα του υπολογιστή και τον αντικρύζω να κάθεται σε ένα φωτεινό δωμάτιο, γεμάτο με σχέδια στους τοίχους. «Είναι το γραφείο μου στο σπίτι», μου λέει και μου περιγράφει την γειτονιά του εκεί στο Μπρούκλιν, μια προστατευόμενη, όπως μου λέει, περιοχή με υπέροχα σπίτια. Για κείνον είναι γύρω στις 10.00 το πρωί, για μένα είναι ήδη απόγευμα, μέρα Παρασκευή, μακάρι να ήμουν εκεί, του λέω και κείνος χαμογελάει. Είναι ωστόσο αλλιώς να κάθεσαι απέναντι του και να έχεις όλο το χρόνο στην διάθεση σου για να αφεθείς στις αφηγήσεις του. Γιατί ο κ. Θεοχάρης Δαυίδ δεν είναι απλά ένας καταξιωμένος αρχιτέκτονας, αλλά ένας από τους πιο ενδιαφέροντες συνομιλητές που έχω συναντήσει. Και κείνο που τον κάνει ενδιαφέροντα δεν είναι το πάθος του για την αρχιτεκτονική. Είναι κυρίως το πάθος του για την ίδια την ζωή. Γιατί αυτό είναι που του έχει μάθει πως για να δομηθεί μια ιδέα, πρέπει να πρώτα να καλλιεργήσεις και τις πέντε σου αισθήσεις.

Μια ζωή μάθησης, διδασκαλίας και δράσης κ. Δαυίδ. Αυτό είναι το περιεχόμενο της έκθεσης;
Η έκθεση περιλαμβάνει την δουλειά 43 χρόνων καθώς και εργασίες των φοιτητών μου από το 1969 μέχρι σήμερα. Είναι μια ολόκληρη ζωή (χαμογελά)
Πως νιώθετε που βλέπετε συγκεντρωμένη μια πορεία 43 χρόνων;
Είναι ένα αποκαλυπτικό συναίσθημα. Για όλους μας η πορεία στην ζωή είναι μια συνεχής αναζήτηση του ποιοί είμαστε και τί κάνουμε. Για μένα αυτή η έκθεση είναι σαν ένα κεντρί που με τσιμπά για να συνεχίσω να εξελίσσομαι.
Και γιατί το συναίσθημα που σας προκαλεί είναι αποκαλυπτικό;
Γιατί επιβεβαιώνει το πιστεύω μου σε κάποιες βασικές αρχές. Η έκθεση παρουσιάζει έργα που έχουν ήδη γίνει ή που βρίσκονται στα σκαριά. Ο σκοπός της δεν είναι μια αναδρομική καταγραφή αλλά το πώς δομείται μια ιδέα. Κάθε αρχιτεκτονική έργο πρέπει να πηγάζει από μια ιδέα. Δεν είναι μόνο το πόσο μεγάλο είναι το οικόπεδο ή το ποιούς χώρους θέλει ο πελάτης σου να δημιουργήσεις. Είναι κυρίως η ιδέα την οποία θα εκφράσεις μέσα από ένα αρχιτεκτόνημα.
Όταν λέτε ιδέα εννοείτε ένα όραμα;
Εννοώ και το όραμα και το βαθύτερο ζητούμενο. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα. Χρόνια πριν είχα κληθεί να σχεδιάσω μια εκκλησία στο κέντρο της Νέας Υόρκης σε μια φτωχή συνοικία, όπου ζούσαν Αφροαμερικανοί. Μια γειτονιά άγρια, όπου το βράδυ άκουγες μέχρι και πιστολιές. Όταν συναντήθηκα με τον αρχιερέα, ένα πολύ μορφωμένο άνθρωπο, άρχισε να μου εξηγεί τα διαδικαστικά περί χωριτικότητας κτλ. Όταν τέλειωσε του είπα «Ωραία, τώρα πέστε μου τί είναι εκείνο που πραγματικά έχετε ανάγκη;». «Ξέρετε τις δυσκολίες της γειτονιάς μας κ. Δαυίδ», μου απάντησε. «Εκείνο που πραγματικά έχουμε ανάγκη είναι ένα χώρο ο οποίος να κάνει τον κόσμο να ξεχνά το άσχημο περιβάλλον και τη βία που υπάρχει γύρω». Αυτό ήταν το σημαντικό. Όλα τ’αλλα ήταν δευτερεύοντα.
Άρα είναι σημαντικό να μπορεί ένας αρχιτέκτονας να ανιχνεύει το βαθύτερο ζητούμενο;
Ακριβώς. Κι’αυτό δεν είναι εύκολο. Χρειάζεται πολύ δουλειά. Γιατί τα αρχιτεκτονήματα που δεν βασίζονται σε μια ιδέα, είναι απλώς κτίσματα.
Και το αρχιτεκτόνημα που βασίζεται σε μια ιδέα τί είναι;
Είναι ένας τρόπος να εξυψώσεις την ανθρώπινη εμπειρία και το ανθρώπινο πνεύμα. Ένα κτίριο πρέπει να σου προσφέρει, έστω και υποσυνείδητα, μια ψυχική ανάταση. Θα σας φέρω ένα άλλο παράδειγμα. Πριν χρόνια χτίσαμε ένα σχολείο στην Λεμεσό. Όταν μια μέρα πήγα για να δω κάποιες ατέλειες που υπήρχαν συνάντησα δύο δασκάλες στην αυλή οι οποίες με ρώτησαν αν είμαι ο αρχιτέκτονας. Σκέφτηκα πως ο λόγος που με ρωτούσαν ήταν για να μου μιλήσουν για κάποια λειτουργικά προβλήματα. Έκανα λάθος. Ήθελαν να με γνωρίσουν για να μου πουν πως η αρχιτεκτονική του σχολείου έκανε την δουλειά τους πιο ευχάριστη.
Υποθέτω δεν υπάρχει μεγαλύτερη εξαργύρωση για σας...
Για μένα αυτά έχουν πολύ μεγαλύτερη σημασία από τα βραβεία και από τις δημοσιεύσεις. Γιατι αν δεν προσφέρεις στον άνθρωπο που θα κατοικήσει μέσα στο αρχιτεκτονημα σου, αυτή την ψυχική ανάταση που σας είπα και πιο πριν, τότε έκανες απλά ένα ακόμα κτίσμα.
Αυτό προσπαθείτε να διδάξετε και στους φοιτητές σας;
Βέβαια. Ότι με την δική τους δημιουργία μπορούν να εξυψώσουν τον άνθρωπο. Και κατα την άποψη μου αυτό δεν είναι μόνο η ουσία της δουλειάς μας αλλά και η υποχρέωση μας.
Τί προυποθέτει κ. Δαυίδ αυτή η συνειδητοποίηση;
Να ζεις μια πλήρη ζωή. Ασχέτως αν είναι δύσκολη ή αν έχει τα πάνω και τα κάτω της, η ζωή σου πρέπει να είναι πλούσια σε ανθρώπινες σχέσεις. Και πρέπει επίσης να έχεις περιέργεια να μάθεις εκείνο που δεν ξέρεις. Να μην φοβάσαι την ζωή.
Να είσαι ανοιχτός απέναντι σε κείνο που δεν σου είναι οικείο;
Ακριβώς. Να είσαι ανοιχτός σε κείνο που μπορεί και να σε ξενίζει, να είσαι ανοιχτός στην τέχνη, στην τεχνολογία, να είσαι περίεργος και να επιδιώκεις συνέχεια να εξελίσσεσαι.
Εσείς είχατε ανέκαθεν αυτή την περιέργεια;
Νομίζω πως ναι. Κι’αυτό το οφείλω στον πατέρα μου. Ο πατέρας μου ήταν από την Μόρφου και μετανάστευσε στην Αμερική όπως πολλοί άλλοι. Πάμφτωχος. Άνοιξε ένα εστιατόριο στο Lond Island με τα χίλια ζόρια και παρότι δεν είχε καμία σχέση με τέχνη, όταν έβρισκε λίγο χρόνο μας έπαιρνε, εμένα και τον αδελφό μου, στα μουσεία. Μόλις μάζεψε λίγα χρήματα ήρθαμε όλοι ταξίδι στην Κύπρο, ήμουν οκτώ χρονών όταν ήρθα για πρώτη φορά εδώ, με το πλοίο ταξιδέψαμε και περάσαμε από Ιταλία και Ελλάδα. Του άρεσαν πολύ τα ταξίδια και είχε μια απίστευτη περιέργεια για την αρχιτεκτονική και για τα ιστορικά μνημεία...Τα βράδια πριν κοιμηθεί διάβαζε την εγκυκλοπαίδεια ή το National Geographic. Όλα αυτά δεν μπορούσαν παρά να με επηρεάσουν...
Είστε ακόμα το ίδιο περίεργος;
Αλοίμονο. Πώς μπορώ να μην είμαι; Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να πας μπροστά. Αν δεν ήμουν περίεργος και αν δεν προσπαθούσα να εξελίσσομαι και να μην φοβάμαι το νέο, τότε θα ήμουν πολύ ανιαρός και στην δουλειά μου, και σαν φίλος και σαν δάσκαλος.
Ποιές είναι λοιπόν αυτές οι βασικές αρχές πάνω στις οποίες δομείτε τις ιδέες σας;
Η καλή αρχιτεκτονική είναι ένας συγκερασμός της τέχνης, της τεχνολογίας, της επιστήμης, του περιβάλλοντος, του συμβολισμού, της ιστορίας, της μνήμης. Η ιδέα πάνω στην οποία δομείται ένα έργο πηγάζει από την σύνθεση όλων αυτών. Όλα τα έργα που παρουσιάζω στην έκθεση περιέχουν το συγκερασμό αυτών των διαφορετικών στοιχείων που είναι και οι βασικές αρχές στην δουλειά μου.
Τα σχέδια που βλέπω πίσω σας είναι η αρχή μιας ιδέας;
(χαμογελά). Η ιδέα ξεκινά με το να πιάσεις το μολύβι και το χαρτί και να βάλεις κάτω κάποιες σκέψεις. Είναι ωραίο να εξελισσόμαστε και να αγκαλιάζουμε την τεχνολογία αλλά ταυτόχρονα δεν πρέπει να ξεχνούμε και τους παραδοσιακούς τρόπους δημιουργίας όπως είναι το σχέδιο. ΓΙα μένα ένας αρχιτέκτονας που δεν ξέρει να σχεδιάζει δεν είναι αρχιτέκτονας.
Όλα αυτά τα χρόνια δεν έτυχε να προδώσετε τις βασικές σας αρχές;
Θα σας απαντήσω με μια φράση που μου είπε μόλις χθες ένας από τους φοιτητές μου. «Εσείς κ. Δαυίδ», μου είπε, «ό,τι διδάσκετε το εφαρμόζετε» (you practice what you preach).
O Lebbeus Woods είπε πως τα έργα σας διακρίνονται για τον αβίαστο και ταπεινό τους χαρακτήρα
Είναι φοβερή τιμή να γράψει κάτι τέτοιο για μένα ο Woods. Δεν ξέρω αν πραγματικά μου αξίζουν αυτά τα λόγια από ένα τόσο σπουδαίο οραματιστή.
Είναι σημαντικό σε τέτοιες εποχές να διακρίνεται ένα αρχιτεκτόνημα από το ταπεινό του χαρακτήρα. Τί ακριβώς σημαίνει αυτό;
Σημαίνει πως ένα κτίριο παίρνει την δύναμη του από το πώς εκφράζει τα στοιχεία που αποτελούν την αρχιτεκτονική και όχι επειδή “φωνάζει” ότι είναι μεγαλειώδες. Πώς εκφράζει την ποιότητα του χώρου, του φωτός, την ειλικρίνεια του υλικού του, το συνδυασμό των χρωμάτων, το συσχετισμό με τον αέρα, τον ήλιο, το δέντρο καθως και με άλλα ερεθίσματα που αφορουν στην ιστορία και στην μνήμη. Ο άνθρωπος πρέπει να ζει και με τις πέντε του αισθήσεις.
Και ένα ταπεινό κτίριο είναι αυτό που απευθύνεται και στις πέντε μας αισθήσεις;
Ακριβώς. Ένα από τα αγαπημένα μου νησιά είναι η Ύδρα. Όταν περπατάς στα στενά της Ύδρας όλες σου οι αισθήσεις επηρεάζονται. Το έντονο φως, η σκιά που συνδυάζεται με την θερμοκρασία, το σοκάκι που δημιουργεί ρεύμα, η μυρωδιά του φρέσκου ψωμιού, ο ήχος της καμπάνας ή της θάλασσας. Όλα αυτά είναι αρχιτεκτονική κι’αν η αρχιτεκτονική δεν βασίζεται στις πέντε μας αισθήσεις τότε δεν επιτελεί το σκοπό της που είναι η εξύψωση του ανθρώπου.
Διάβασα πως ένας από τους στόχους της έκθεσης είναι να ενθαρρύνετε τους νέους αρχιτέκτονες
Είναι ένας από τους στόχους μου να ενθαρρύνω και τους φοιτητές και τους νέους συναδέλφους όπως στόχος μου είναι να προωθώ την καλή αρχιτεκτονική είτε μέσω της δικής μου δουλειάς είτε μέσω της δουλειάς νέων ανθρώπων. Για μένα έχει πολύ μεγάλη σημασία. Και πρέπει να είμαστε αισιόδοξοι γι’αυτό θέλω να προσφέρω τον εαυτό μου σαν ένα παράδειγμα αισιοδοξίας. Δεν έχω κανένα παράπονο από την σταδιοδρομία μου παρότι υπήρξαν και οι αποτυχίες εκτός από τις επιτυχίες. Δεν είμαστε ένα τεράστιο γραφείο, ούτε έχουμε πλούτη, ούτε είμαστε σταρ. Είμαστε αυτό που βλέπετε. Και όμως κατάφεραμε να κάνουμε πρα΄γματα με σκληρή δουλειά και πίστη.
Εκτός από πίστη έχετε και πάθος.
Το πάθος είναι πολύ σημαντικό όπως και το να διατηρείς πάντοτε την ακεραιότητα σου. Εκτιμώ πολύ τους αρχιτέκτονες που είχαν κάποιες αρχές και τις υπηρετησαν σε όλη τους την πορεία. Αυτοί για μένα είναι παράδειγμα. Γιατί πρέπει να μπορείς να κοιτάζεις τον εαυτό σου κάθε μέρα στο καθρέφτη και να ξέρεις όχι μόνο ποιός είσαι αλλά και σε τι πιστεύεις.
Και να το υπερασπίζεσαι.
Να το υπερασπίζεσαι μέσα από τη δουλειάς σου και όχι με θεωρίες. Εγώ αν για κάτι νιώθω καλά είναι ότι μπορώ να κοιτάζω τους φοιτητές μου στα μάτια χωρίς φόβο. Οι φοιτητές μου ξέρουν πως αυτά που διδάσκω τα εφαρμόζω. Δεν σημαίνει ότι πάντοτε πετυχαίνεις στην πορεία σου αλλά αυτό δεν έχει σημασία. Εκείνο που έχει σημασία είναι να παραμένεις πιστός στις αρχές σου, να είσαι δηλαδή αρχιτέκτονας με ανθρωπιά. Και αυτό δεν στο μαθαίνει κανένα βιβλίο.
Στο μαθαίνει η ίδια η ζωή;
Ακριβώς. Και αν θέλεις να είσαι αρχιτέκτονας με άλφα κεφαλαίο τότε πρέπει να έχεις πάθος για την ζωή, πρέπει να σκέφτεσαι το φως, τον ήχο, το συμβολισμό, τη μνήμη. Αλλιώς δεν κάνεις αρχιτεκτονηματα, αλλά κτίσματα.
Γι’αυτό λέτε συχνά πως η αρχιτεκτονική είναι τρόπος ζωής;
Η αρχιτεκτονική είναι τρόπος ζωής. Και πρέπει να σηκώνεσαι κάθε πρωί και να ξέρεις ότι ασχέτως των δυσκολιών που υπάρχουν σήμερα, έχεις ένα επάγγελμα που είναι τρόπος ζωής. Και μέσω αυτού του τρόπου ζωής μπορείς να κάνεις και κάποιο άλλο άνθρωπο να ξυπνήσει ωραία το πρωί. Είτε είναι το μωρό που θα πάει στο σχολείο που έχεις σχεδιάσει, είτε ένας φτωχός άνθρωπος που θα προσευχηθεί μέσα στην εκκλησία που έχεις χτίσει. Όλα αυτά είναι η υποχρέωση αλλά και η δύναμη του αρχιτέκτονα. Αυτά που εξυψώνουν τον άνθρωπο.
Εσείς κ. Δαυίδ έχετε ζήσει μια γεμάτη ζωή;
Ναι, κι’αυτό το οφείλω στους γονείς μου που μου έμαθαν πως την ζωή πρέπει να την τρως και να την πίνεις και να μην την φοβάσαι. Γιατί η ζωή είναι που σε μαθαίνει πως να γίνεις καλός δημιουργός.

Back to top